‘Ook wel het vals essenvlieskelkje genoemd,’ vertelt Van Stegeren. ‘Zo’n 20 jaar geleden kwam deze schimmel vanuit Azië in Polen terecht. In 20 jaar tijd heeft het zich naar het westen van Europa en over heel Nederland verspreid.’ De schimmel besmet gelukkig alleen de es. Maar de ziekte besmet ze wel allemaal. ‘In het Rottemerengebied staat geen enkele es die niet besmet is.’ 

Schimmels en zwammen

Via het blad dringt het schimmelweefsel de takken binnen en van daaruit verder de boom in. Vooral jonge takken worden aangetast. Als de aantasting zich uitbreidt, sterft het topdeel van de tak af. Bij aanhoudende en zware aantasting sterft de boom. ‘De ziekte is helaas niet te bestrijden,’ legt Van Stegeren uit. ‘De essen verzwakken door hun ziekte en zijn daardoor kwetsbaarder voor schimmels zoals de honingzwam.  Deze vestigen zich op oude en zieke bomen en versnellen het afsterven en de verrotting van stam en wortels. 

De aangetaste bomen zijn volgens Van Stegeren goed te herkennen. ‘Bij aangetaste bomen kijk je min of meer door het bladerdek heen omdat er weinig tot geen blad meer aanwezig is. Vaak zie je dode takken boven in een grotere boom. De aantasting is verder te herkennen aan donkere verkleuringen in de bast, beginnend bij de bladaanzet en takaanzet.’

Veiligheid in het bos

Staatsbosbeheer zag dat de bomen er slecht uitzagen, maar liet ze in het verleden wel gewoon staan. Totdat er een aantal jaar terug een besmette boom in het bos plotsklaps omviel. ‘Daar zijn we behoorlijk van geschrokken,’ vertelt Van Stegeren. ‘Alle bomen in het bos zijn in meer of mindere mate besmet. Vroeg of laat zullen ze dus allemaal omvallen.’ Het Lage Bergse Bos is een intensief recreatiegebied, met veel voetpaden, fietspaden, parkeerplaatsen en ook woonhuizen. ‘Essen kunnen wel 25 meter hoog worden. Als die omvallen, komen ze altijd wel op iets of iemand terecht.’ Dat risico wilde Staatsbosbeheer niet nemen en besloot daarom om de bomen uit voorzorg weg te halen. ‘De bomen die we gaan kappen, hebben een rode stip gekregen,’aldus Van Stegeren. 

Ecologische kringloop

‘Waar grote open plekken omstaan, planten we nieuwe bomen en struiken. Maar eerst krijgt de grond even rust,’ vertelt Van Stegeren. Het hout van de gekapte bomen wordt allemaal hergebruikt. ‘Van het hout dat weinig is aangetast, worden vloeren gemaakt. Maar ook stelen van gereedschap worden vaak van essenhout gemaakt. Het hout van bomen die ernstig zijn aangetast door de schimmel wordt verwerkt in vezelplaten.’ 

Een kleine hoeveelheid hout blijft achter in het bos als dood hout. ‘Dood hout is een belangrijk onderdeel van het ecosysteem. Op het hout groeien namelijk paddenstoelen en mossen, en daar komen insecten en vogels op af. Dat zorgt weer voor nieuw leven in het bos.’

Verjonging van het bos

Naast het weghalen van de zieke essen voert Staatsbosbeheer de komende maanden ook regulier bosonderhoud uit. Dit houdt in dat er bomen weggehaald worden als ze te dicht op elkaar staan. ‘Ze krijgen dan niet genoeg zonlicht,’ vertelt van Stegeren. ‘Daardoor staan er bijvoorbeeld 3 dunne bomen, die niet goed kunnen groeien. Door er 2 weg te halen zorgen we dat één boom kan uitgroeien tot een mooie, stevige volwassen boom.’

Kwaliteitsimpuls

Naast al het bosonderhoud krijgt het Lage Bergse Bos ook een kwaliteitsimpuls. Deze staat volgens Van Stegeren al heel lang op de planning. ‘Het Lage Bergse Bos is aangelegd in de jaren ‘70. Inmiddels is de vraag van recreanten veranderd, het gebied is een beetje gedateerd. We willen het bos aanpassen naar de vraag van de huidige bezoekers en zorgen dat er nog meer te ontdekken en beleven is. Het bos wordt robuuster: er komen grotere en meer verschillende soorten bomen. Het hart van het bos wordt een echt eilandenrijk, waar je over kleine paadjes en bruggetjes de natuur kunt ontdekken. En het park wordt speelser ingericht. De exacte invulling wordt binnenkort uitgedacht.’ 

Overlappende werkzaamheden

De werkzaamheden van Staatsbosbeheer staan los van de werkzaamheden in het bos voor de A16 Rotterdam. Toch is besloten om de werkzaamheden gelijktijdig uit te voeren. ‘Het zou zonde zijn als je het bos twee keer overhoop moet halen,’ zegt Van Stegeren. ‘Maar de gezamenlijke werkzaamheden hebben natuurlijk wel een grote impact op het bos. Daarom hebben we een nauwe samenwerking met de Rijkswaterstaat en de Groene Boog.’ De herinrichting van het bos start in de tweede helft van 2019 en is medio 2022 afgerond, gelijk met de tunnel van de A16 Rotterdam.

Komende maanden is Van Stegeren veel aanwezig in het Lage Bergse Bos. Tijdens de kap van de zieke essen staat Staatsbosbeheer regelmatig met de caravan in het bos. Hier kunnen bezoekers van het bos terecht als ze vragen hebben. Daarnaast houdt Van Stegeren een blog bij over de werkzaamheden.