Fotografie door Sjaak Boot
De groene noordrand van de stad is veel Rotterdammers dierbaar. Het polderlandschap geeft mensen de kans om even het drukke stadsleven te ontvluchten: het is er groen, open en weids. Grutto’s en kieviten scharrelen door het gras. De slootjes rond informatiepunt De Melkschuur zijn ‘s zomers een paradijs voor kinderen. Met hun gehuurde schepnetjes zijn ze dan druk in de weer om het leven in het slootwater te ontdekken. ‘In de zomer staan hier de polderbloemen in bloei. Vlinders, sprinkhanen, hommels en kleine zoogdieren leven hier. En dat op maar 4 metrohaltes afstand van Rotterdam CS. Het is nauwelijks voor te stellen’, zegt stadsboswachter Kruk.
Oer-Hollands
Het platteland van de Noordrand heeft veel meer te bieden dan je op het eerste gezicht zou zeggen. De polder Schieveen is een thuis voor zeldzame of beschermde weidevogels. Denk aan de grutto, de tureluur, de slobeend en de veldleeuwerik. De Vlinderstrik is een oer-Hollands stukje poldernatuur: het weidelandschap was ooit veenwingebied dat onder water kwam te staan en later weer is drooggemalen.
In het poldergebied leven verschillende soorten vleermuizen, zoals de rosse vleermuis, de laatvlieger en de watervleermuis. In het voorjaar van 2017 werd zelfs de zeldzame lammergier gezien, met een spanwijdte van bijna 3 m de grootste roofvogel van Europa.
Impact
De Noordrand heeft ook een ander gezicht. Kijk je uit over het weidse grasland, dan zie je koeien grazen tegen een achtergrond van wegen, woningen of spoor. Aan de zuidelijke horizon rijst de skyline van Rotterdam omhoog. En het vliegverkeer van Den Haag Rotterdam Airport vliegt over. Dat het poldergebied de aanleg van de A16 Rotterdam gaat voelen, is onvermijdelijk. Decennialang is een zone vrijgehouden waar de toekomstige verbinding tussen de A13 en de A16/A20 doorheen zou lopen. ‘De nieuwe snelweg heeft een grote impact op een gebied. Er gaat meer dan 10 ha natuur verloren. Het gebied is al vrij druk met infrastructuur, en met extra stuk rijksweg erbij wordt dat nog weer meer’, zegt de boswachter. De Vlinderstrik is tot natuurgebied omgevormd als compensatie voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte. Dat de nieuwe A16 dit gebied nu aantast, gaat me nog steeds aan het hart.’
Broedseizoen
Rijkswaterstaat doet er tijdens de werkzaamheden alles aan om de natuur te ontzien. Bijvoorbeeld door niet te heien in het broedseizoen en licht- en geluidhinder zo veel mogelijk te beperken. Zodra de nieuwe weg is aangelegd, start de herinrichting en het herstel van het gebied er omheen. De A16 wordt waar mogelijk verpakt in het groen. Rijkswaterstaat plaatst nieuwe bomen, struiken, planten en grassen. Er komen nieuwe sloten en plassen. Geluidschermen. Brede duikers en faunapassages verbinden de Vlinderstrik, Park de Polder en het Schiebroekse Park met elkaar. Dieren kunnen zich zo makkelijker verplaatsen van het ene naar het andere gebied, zodat hun leefgebied groter wordt.
Kruk: ‘We zijn blij met deze maatregelen van Rijkswaterstaat. Alleen blijft het jammer dat Rijkswaterstaat niet alle natuurcompensatie in de Noordrand realiseert, maar in de Hoekse Waard. Het ligt immers voor de hand schade te compenseren in hetzelfde gebied.’
Rijker en bonter
Om ervoor te zorgen dat de natuur in de Vlinderstrik en de Schiepolder weer opleeft, verandert het beheer van de polders. ‘Lokale agrariërs en Natuurmonumenten hebben de handen ineengeslagen en gaan het poldergebied samen beheren, op een natuurlijker manier,’ legt Kruk uit. ‘We gaan terug naar het beheer dat je vroeger had. Pas maaien als het gras daaraan toe is, en later in het jaar. Zo hebben weidevogels de ruimte om te broeden en hun jongen groot te brengen. Geen mest of bestrijdingsmiddelen. Minder begrazing door vee. Het waterpeil in beide polders gaat omhoog, want de natte grond zorgt ervoor dat weidevogels meer voedsel kunnen vinden.’
Thuis
Dankzij deze ingrepen is de polder Schieveen straks een beter thuis voor weidevogels. En biedt de Vlinderstrik een veel rijkere en bontere aanblik. Hier komen zogeheten kruidenrijke graslanden: meer bloemen, meer soorten insecten en andere soorten gras. Ook wandelaars krijgen meer ruimte. In het gebied wil Natuurmonumenten onder meer extra struinpaden aanleggen. Al met al ziet stadsboswachter Kruk genoeg kansen voor de natuur aan de noordrand van Rotterdam, ook met de komst van A16 Rotterdam. ‘De polders worden kleiner, dat is onvermijdelijk. En het blijft een druk gebied. Maar de kwaliteit van de natuur gaat omhoog. Tegen bezoekers zeg ik altijd: kijk vooral naar beneden. Zie de planten en de beestjes. Dan weet je dat het de goede kant op gaat.’
Hoe is de natuurcompensatie geregeld?
Om de A16 Rotterdam aan te kunnen leggen, is in en rond Polder Schieveen areaal nodig dat is gekenmerkt als Belangrijk Weidevogelgebied of dat als ‘vochtig weidevogelgrasland’ deel uitmaakt van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Om dit verlies te compenseren wordt 18.1 ha nieuwe natuur gecreëerd: 6.1 ha in polder Schieveen zelf, 12 in de polder Oudeland van Strijen in de Hoekse Waard. Dat in de Hoekse Waard hectares worden gecompenseerd, heeft te maken met het uitgangspunt van provincie Zuid-Holland dat bepaalt dat uitsluitend gronden in aanmerking komen voor compensatie als deze (nog) geen beschermde status hebben en daarnaast kansrijk zijn als toekomstig natuurgebied. In polder Schieveen heeft het areaal al deels een beschermde status of wordt al beheerd met het oog op weidevogels; er is daar dus onvoldoende areaal aanwezig voor compensatie.